مجید مشیدی
حذف صفر از پول در جمهوری اسلامی، پاسخ به تورم لجام گسیخته نیست!
اگرچه هنوز حذف صفر از پول رژیم اسلامی وارد فاز اجرایی نشده و سردمداران رژیم اسلامی فعلاً کمیسیون بررسی و نظرخواهی و نظرسنجی پیرامون این اقدام و دریافت پیشنهادات درباره نام واحد پول ملی بسنده کرده‌اند، اما برخی معتقدند که اجرای این پروژه مزیت‌ها و ضررهایی دارد که بر اقتصاد ملی اثر جدی خواهد گذاشت.
کارشناسان اقتصادی معتقدند حذف صفر از پول ملی اثر مستقیم چندانی بر روی تورم نخواهد داشت و برخی دیگر عقیده بر این دارند که پیش شرط اصلی اجرای این طرح به عهده دولت است که باید با انجام سیاست های پولی و مالی مناسب شرایط ثبات اقتصادی و کنترل تورم را آماده نماید که در حال حاضر هنوز این شرایط در جمهوری اسلامی مهیا نیست. کارشناسان می گویند معمولا در کشورهای که با کاهش ارزش پول ملی مواجه اند ، مردم تمایل به ارزهای خارجی دارند و بیشتر برای مبادلات روزانه خود ارز خارجی را جانشین پول ملی می نمایند.در این شرایط دولت باید بلافاصله حذف صفر از پول ملی را در دستور کار خود قرار دهد. بطور کلی کشورهایی که اقتصاد آنها از تورم بالا رنج می برد، برای ساده تر شدن مبادلات اقتصادی و بازرگانی و همچنین کاهش هزینه چاپ اسکناس اقدام به حذف صفر یا صفرهایی از پول ملی کرده اند. اما عمده اقتصاددانان بر این عقیده اند که حذف صفر از پول ملی هیچ گونه تاثیری بر شاخص های اقتصادی و طرف عرضه و تقاضا ندارد و بیشتر اثر روانی بر جامعه می گذارد. زمانی که ارزش پول به جای طلا و نقره توسط اعتماد عمومی مردم حفظ می‌شود، دولت‌ها مسئولیت سنگینی برای حفظ ارزش و جایگاه پول ملی دارند. از دیگر مواردی که موجب حذف صفر از پول ملی می‌شود، تورم است. معمولا رشد نقدینگی و افزایش عرضه پول موجب رشد تورم می‌شود و دولت می‌تواند با حذف صفر از پول ملی، جلوی افزایش تورم را بگیرد.نظام‌های دیکتاتوری نیز بدون مواجهه با نرخ تورم بالا و تنها برای جلوگیری از گسترش تنش‌های اجتماعی اقدام به حذف صفر از پول ملی می‌کنند.
از سال 1960 تاکنون 71 دولت در حال توسعه ،مجبور شدند صفرهای پول ملی خود را حذف کنند. آخرین نمونه در این زمینه کشور زیمبابوه است که طی آن دولت این کشور 10 صفر از پول ملی خود را حذف کرد. نوزده کشور تاکنون یک بار اقدام به حذف صفر از پول ملی کرده‌اند و ده کشور نیز دو بار این کار را انجام دادند. آرژانتین چهار بار، یوگسلاوی سابق پنج بار و برزیل نیز شش بار صفرهای پول ملی خود را حذف کردند
ماجرای حذف سه صفر از پول رایج جمهوری اسلامی به سال 72 باز می گردد. هنگامی که به دلیل سیاست های تعدیل، نرخ تورم در آستانه 50 درصد قرار گرفته بود، پیشنهادحذف سه صفر از پول ملی بر روی میز رییس وقت بانک مرکزی قرار گرفت. در آن دوران کارشناسان معتقد بودند تا تورم کاهش نیابد نمی توان چنین طرحی را به اجرا گذشت. به همین دلیل این طرح به دست فراموشی سپرده شد. از بعد از قیام 57 و تاسیس جمهوری اسلامی تاکنون 200 برابر ارزش پول ملی کاسته شده که این امر برخی صاحبنظران را تشویق به تایید ضرورت تجدید نظر در وضعیت اقتصادی کرده است. در ماه گذشته کمیسیون بررسی تشکیل شده تا ابتدا حذف 3 صفر و سپس حق حذف 4 صفر را مورد بررسی قرار داده، که رئیس بانک مرکزی رژیم قطعی شدن این سیاست را اعلام نموده است، او توضیح داده است “اگر چه اصل حذف سه صفر از پول ملی اکنون قطعی شده است اما همچنان اجرای این طرح نیازمند گذشت زمان است و این طرح فعلاً به اجرا در نمی‌آید. اما به مرور زمان که نرخ تورم باز هم کاهش پیدا کند حتما این اتفاق خواهد افتاد.” آنچه که برای جمهوری اسلامی مهم ترين هدف در طرح حذف 3 صفر از پول ملی مطرح است كاهش نقدينگی و در نتيجه كنترل تورم است البته در ادبيات اقتصادی برای توضيح تورم و علت شروع يا تداوم تورم، نظريهها و دلايلی مطرح شده است. نظريه پولی تورم ( رشد نقدینگی و افزایش عرضه پول) يكی از نظريههای ذكر شده است. تئوری حذف سه صفر از پول ملی هیچگونه تاثیری بر شاخص‌های اقتصادی در جمهوری اسلامی نخواهد داشت و تغییری در طرف عرضه و تقاضا ایجاد نمی‌کند و بیشتر اثر روانی دارد.
صندوق بین المللی پول دلیل تاثیرگذار بودن سیاست حذف صفر از واحد پول‌های ملی را در مهار تورم می داند. صندوق بین الملل پول بر این عقیده است که حذف صفرها از پول ملی در هر کشوری زمانی موفق خواهد شد که قبل از اجرای پروژه باید دولت تورم را به کلی مهار کند و نرخ تورم را به ارقام یک رقمی تقلیل دهد. در این شرایط است که صندوق بین الملل پول و دیگر نهادهای مالی بین الملی برای اصلاح بازار پول به کمک یکدیگر وارد میدان خواهند شد.
حرف زدن از حذف صفر از پول ملی و استفاده کردند از تجربه دیگر کشور ها که تاکنون این طرح را به مورد اجرا گذاشتند تا کنترل قیمت ها و نرخ تورم بسیار متفاوت است. رژیم قبل از ورود به این طرح می بایست ، تورم موجود را کاهش دهد، کاری که دیگر کشورها انجام داده اند و ارزش پول ملی خود را هر روز افزایش می دادند تا توانستند تورم را کاهش دهند. در حالی که ارزش پول جمهوری اسلامی روز به روز کاهش می یابد و تورم موجود تسمه از گرده توده های مردم کشیده است. بسیاری از کارشناسان به ضرورت حل مسأله تورم درایران قبل از حذف صفر، معتقدند که افزایش نرخ تورم باعث افزایش مجدد صفر در پول ملی را در بر دارد و در نتیجه باعث افزایش نقدینگی بیشتر از گذشته خواهد شد. کنترل تورم کنونی در توان رژیم اسلامی نیست و رژیم اسلامی تنها اقدام ضروری ـ کنترل قیمت کالاها و نرخ تورم ـ را به بعد از حذف صفر از پول رایج کشور واگذار خواهد کرد. حذف صفر در حال حاضر به جز آثار روانی هیچ آثار اقتصادی دیگری ندارد. اگر رژیم نتواند با حذف صفرها ، تورم را مهار کند ـ که نمی تواند ـ ، چند سال دیگر مجدداً مجبور به حذف صفرها جدید می شود؛ بنابراین لازمه اجرا این پروژه در مرحله اولیه مهار تورم است.
بدون شک حذف صفر از پول ملی مشکلات اقتصادی کنونی رژیم اسلامی را رفع نخواهد کرد و علاوه بر آن که هیچ تاثیر مثبتی بر روند رشد تورم نخواهد داشت و در نهایت تحمیل هزینه های اضافی نیز محسوب می شود. بانک مرکزی راهکاری برای مقابله با نرخ تورم فزاینده را تورم نقطه به نقطه اعلام کرده است که مبنای علمی ندارد. می بایست برای حل این معظل ، بانک مرکزی استقلال عمل از دولت داشته باشد و حذف سیاست های دست و پا گیر در سیستم اقتصادی نظام را پیشنهاد نماید که این نوع کارشناسانه برخورد کردن در چارچوب رژیم اسلامی امکان پذیر نیست. موضوع اصلی رژیم اسلامی که سال ها است به فراموشی سپرده شده، قاعده مندی و نظم پذیری سیاست های پولی است که باید به انضباط مالی دولت منجر شود. بنا به گزارش بانک مرکزی رژیم در حال حاضر حجم اسکناس در جمهوری اسلامی بیش از هشت میلیارد قطعه است که این رقم سرانه گردش اسکناس نسبت به سرانه متوسط جهانی بالاتر است. حجم اسکناس در سیستم پولی فقط یک نمونه در عدم مدیریت کارشناسانه در سیستم اقتصادی جمهوری اسلامی است.
اگر براساس علم اقتصاد بپذیریم که پول واسطه مبادلات است که امکان مبادلات در اقتصاد را تسهیل می کند و یا بر هویت ملی شهروندان و اقتدار دولت نیز تاثیر می گذارد بی تردید باید این دیدگاه را هم پذیرفت که در شرایط امروز اقتصادی رژیم اسلامی حذف سه صفر از پول ملی نمی تواند انتظار تغییرات و اثرات مثبت زیادی را در اقتصاد ایجاد کند . تحریم جهانی علیه رژیم به بحران اقتصادی در کشور شتاب داده و طرح حذف صفر از پول ملی و عدم مدیریت این معظل در آینده نزدیک رژیم اسلامی را با مشکلات جدی ساختاری مواجه خواهد کرد.
یکم آگوست 2011
10 مرداد 1390